Nuôi Gà Chín Cựa Thoát Nghèo Ở Tân Sơn, Gà 9 Cựa Giống

Điện Biên
Thông tin chung
Hà Giang
Thông tin chung
Hòa Bình
Thông tin chung
Lai Châu
Thông tin chung
Lào Cai
Thông tin chung
Phú Thọ
Thông tin chung
Sơn La
Thông tin chung
Yên Bái
Thông tin chung
Hồ Chí Minh

“Voi chín ngà, Gà chín cựa, Ngựa chín hồng mao” là những sính lễ mà Vua Hùng thứ 18 đã đặt ra yêu cầu đối với Sơn Tinh và Thủy Tinh để kén rể trong truyền thuyết “Sơn Tinh – Thủy Tinh” mà ai ai cũng biết đến. Ai cũng cho rằng đó là những những sinh vật kỳ bí chỉ có trong truyền thuyết – thần thoại, nhưng thực tế không phải vậy. Loài Gà chín cựa (hay còn gọi là Gà nhiều cựa) thực tế được nuôi dưỡng và phát triển, nằm sâu trong vùng lõi của Vườn quốc gia Xuân Sơn, xã Xuân Sơn, huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ. Nơi đây được cho là nguồn gốc của giống Gà chín cựa có trong truyền thuyết “Sơn Tinh – Thuỷ Tinh”. Chúng được sùng kính gọi là “Vua của các loài gà” và được coi là một con vật cao quý xưa kia dùng để tiến Vua.

Bạn đang xem: Nuôi gà chín cựa thoát nghèo ở tân sơn

Giống gà nhiều cựa quý hiếm

Gà chín cựa hay còn gọi là gà nhiều cựa không ai biết xuất hiện từ bao giờ, chỉ được biết đến từ truyền thuyết “Sơn Tinh – Thủy Tinh”. Loại gà này có nguồn gốc là gà rừng, trước đây đã được người dân tộc Dao và Mường Phú Thọ bắt về nuôi từ lâu nhưng phải đến những năm 2003, khi Vườn Quốc gia Xuân Sơn được thành lập, đường xá được mở mang thì nhiều người mới biết đến giống gà quý này. Là loại gà quý hiếm, số lượng giống thuần chủng hiện nay còn rất ít. Chính vì vậy mà rất ít người có thể tận mắt thấy con gà nào 9 cựa, thường chỉ bắt gặp những con gà 7 hoặc 8 cựa là nhiều nhất. Bởi lẽ đó mà tên gọi “Gà nhiều cựa” xuất phát từ đó.

Theo những người dân có kinh nghiệm tại bản Cỏi, xã Xuân Sơn cho biết, Gà nhiều cựa từ khi nở ra đã thấy rõ ở khủy chân mọc ra một chùng 3 cựa về sau. Khi trưởng thành, mỗi chú gà trống mọc thêm 1 cựa sừng nhọn và cong vút (không có ở gà chín cựa mái) và càng nuôi lâu cựa càng dài, càng bóng.

Từ những quả trứng được ấp, nở thành gà con và nuôi dưỡng thành những con Gà nhiều cựa

Gà nhiều cựa khi lớn lên có tướng mạo hùng dũng với bộ lông ngũ sắc, mào đỏ như máu, mắt sáng tinh anh, ngực nở, đuôi cong vút tựa cầu vồng, tiếng gáy vang. Đặc biệt, Gà có đôi chân to, chắc và đều 4,5 cựa mỗi bên, mỗi cựa dài, ngắn khác nhau, cựa trên cùng hoàn toàn là sừng, cong như lưỡi câu liềm. Đôi mắt Gà nhiều cựa sáng quắc không bị hốt hoảng ngay cả khi bị giữ chặt. Chính vì có đôi chân chắc khỏe, có sải cánh rộng nên có loài Gà này có thể bay.

Hình ảnh to khỏe của những chú gà khi trưởng thành

Đây là giống Gà hiếu chiến và hung dữ, khi gặp đối thủ, bộ lông cổ xù lên thách thức, đôi mắt đỏ lừ, tung ra những cú đá chí mạng, hạ gục hoặc khiến đối thủ bỏ chạy. Loại Gà này rất thiện chiến chúng sẵn sàng đánh nhau đến chết vì chúng rất hung tợn. Ngay cả những loài Gà khác to hơn chúng cũng không hề sợ hãi. Gà nhiều cựa phối giống chỉ với gà cùng loại vì với các loại gà khác. Khi phối giống Gà nhiều cựa sẽ làm gà khác đau đớn và bỏ chạy. Gà nhiều cựa khi được 5, 6 tháng tuổi nặng 8, 9 lạng và 7, 8 tháng thì bắt đầu trổ mã. Gà mái tầm tuổi này thì đã nhảy ổ và thịt được.

Trang trại Gà nhiều cựa của anh Đức tại Tân Sơn

Đặc biệt, Gà nhiều cựa là lễ vật trong những dịp trọng đại của người Mường. Vào dịp năm mới, người Mường tập trung tại nhà ngài, dâng lên tổ tiên, ông bà những lễ vật thể hiện khát vọng và ước mơ về cuộc sống tự do vươn tới ấm no, hạnh phúc. Tại đây, trai gái trong bản sẽ cùng nhau tái hiện điệu múa Mỡi, một nét văn hoá đặc sắc của đồng bào dân tộc Mường huyện Tân Sơn.

Theo như cách nói nôm na của bà con Gà nhiều cựa đa phần là 6, 7 cựa còn 8 cựa đã hiếm rồi 9 cựa thì lại càng cực hiếm. Gà có đầy đủ 9 cựa thì rất hiếm, mỗi đàn 1.000 con thì chỉ có khoảng 4 – 5 con gà 9 cựa. Hiện nay cả nước người sở hữu số gà có đầy đủ chín cựa không nhiều.

Mâm cỗ lá với những món ăn đặc sản Phú Thọ trong đó có món Gà nhiều cựa

Thịt Gà nhiều cựa có mùi vị đặc biệt, rất thơm ngon và đậm đà như gà rừng. Gà nhiều cựa trước đây là sản phẩm để tiến Vua không chỉ bởi thịt gà thơm ngon mà còn bởi vẻ oai nghiêm, hùng dũng của chúng. So với các giống gà khác, Gà nhiều cựa Xuân Sơn không chỉ có hương vị thơm ngon đặc trưng mà còn mang nhiều ý nghĩa, tượng trưng cho sự may mắn, sung túc và tài lộc.

Xem thêm: Thanh lý gà serama đẹp giá bèo, serama tới từ indonesia

Nếu có dịp đến thăm bản Cói, xã Xuân Sơn du khách sẽ có dịp được nhìn ngắm những chú Gà nhiều cựa và thưởng thức những món ăn đặc sản được chế biến từ Gà nhiều cựa vô cùng thơm ngon, đậm đà, khó quên.

Địa chỉ ủng hộ trực tuyến kinh phí, nguồn lực cho công tác phòng chống dịch COVID-19: vandongxahoi.mattran.org.vn
hocchungchi.edu.vn
Portal – Trong truyền thuyết Sơn Tinh - Thủy Tinh, gà chín cựa là một trong số lễ vật quý hiếm mà Vua Hùng thách cưới để kén rể cho công chúa Mỵ Nương. Những tưởng đó chỉ là chi tiết hư cấu trong câu chuyện dân gian, vậy mà đặt chân đến xã Xuân Sơn (Tân Sơn), tôi đã có một bất ngờ thú vị khi tận mắt nhìn thấy “chúa gà” trong truyền thuyết xuất hiện giữa đời thực.

“Chúa gà” nơi rừng núi

Vào một buổi chiều nắng oi ả, chúng tôi băng qua những con đường trơn trượt quanh co thuộc vùng đệm của Vườn Quốc gia Xuân Sơn để đến xã Xuân Sơn, nơi được coi là quê hương của sản vật gà nhiều cựa. Theo lời kể của ông Bàn Xuân Lâm - Chủ tịch UBND xã, chúng tôi được biết đến sự tồn tại từ lâu đời của gà chín cựa. Trong đời sống của người Dao ở rừng Xuân Sơn, gà nhiều cựa gắn chặt với đời sống tâm linh. Vào ngày lập tịch, tức là lễ công nhận sự trưởng thành của người con trai, gia đình có khó khăn đến đâu cũng phải chuẩn bị đủ 20 con gà nhiều cựa để hành lễ. Sở dĩ người Dao tôn sùng và coi trọng gà chín cựa bởi nó là con của thần rừng, thần núi. Họ nói gà từ rừng hoang chạy ra sống với người, đuôi dài và cong vút như ngọn cây tre trên đỉnh thác Kẹm, những con gà chúa chín cựa sống lâu năm thì mào đỏ thắm, tiếng gáy vang vọng.

Khi rừng Xuân Sơn được biết đến nhiều hơn, người miền xuôi lên thăm nơi này ngày một đông đúc thì loài gà quý hiếm cũng bị “săn lùng” ngày càng nhiều. Do được ví như là “vương quốc gà chín cựa”, mà bản Cỏi của người Dao ở xã Xuân Sơn được nhiều người qua lại. Từ một khu dân cư heo hút nằm sâu trong vùng lõi Vườn Quốc gia Xuân Sơn, nay bản Cỏi biến thành địa điểm được nhiều thương lái đến lùng mua các “chúa gà” đưa về miền xuôi. Cùng với niềm vui được du khách biết đến, người dân nơi đây cũng thêm nỗi lo mất đi giống gà quý.

Sản vật dân tộc

Gà nhiều cựa trong mô hình chăn nuôi tại Vườn quốc gia Xuân Sơn

Trước đây người dân Xuân Sơn chưa biết rõ về giá trị của giống gà nhiều cựa, do đó họ chỉ chăn nuôi tự nhiên, không có ý thức chăm sóc đúng kỹ thuật và phòng bệnh. Bên cạnh đó, sự “săn lùng” của du khách thập phương khiến giống gà này đã có lúc đứng trước nguy cơ thất truyền. Thấy được điều đó, lãnh đạo và một số ban, ngành của huyện Tân Sơn đã đầu tư hỗ trợ cho các gia đình tập trung chăn nuôi để giống gà này được phát triển nhân rộng ở cả bốn bản thuộc xã, đặc biệt nhiều nhất là ở bản Cỏi và bản Lạng. Hiện nay, trên toàn xã hầu như hộ dân nào cũng nuôi gà nhiều cựa, trong đó có một số gia đình nuôi vài chục con. Cũng theo ông Bàn Xuân Lâm, vừa rồi đã có dự án chủ trương hỗ trợ vốn cho từng gia đình để phát triển đàn gà nhiều cựa với quy mô lớn hơn, ổn định kinh tế cho đồng bào dân tộc thiểu số, đồng thời bảo tồn giống gà quý của địa phương.

Dọc theo quãng đường mòn, xuyên sâu vào trong lõi rừng chúng tôi đến thăm nhà ông Trần Hồng Thực, trưởng bản Lạng. Ông cho biết: “Hiện nay bản Lạng có tất cả 75 hộ dân, hầu như nhà nào cũng đều nuôi loại gà nhiều cựa. Trung bình mỗi hộ dân thường có khoảng 20 – 30 con, nhiều nhất có hộ nuôi lên đến 60 – 70 con. Hiện trong bản số gà bảy, tám cựa khá nhiều, hầu như nhà nào cũng có. Được cái, sức chịu đựng những biến động thời tiết khắc nghiệt vùng cao cũng như các loại bệnh tật của giống gà quý này rất tốt, điều kiện nuôi đơn giản nên gia đình nuôi thả trong vườn. Từ khi nuôi gà nhiều cựa, kinh tế gia đình cũng có nguồn thu nhập ổn định”.

Rời khỏi Xuân Sơn, dư âm câu chuyện về giống gà quý vẫn còn đọng lại trong tâm trí chúng tôi. “Chúa gà” trong lời kể của cha ông giờ đây không chỉ là biểu tượng tâm linh của người bản địa mà còn trở thành một cơ hội phát triển kinh tế, du lịch cho bà con nơi đây.

Có thể khẳng định, trước nguy cơ mai một giống gà trong truyền thuyết, việc gà nhiều cựa Phú Thọ được xác định là một nguồn gen vật nuôi quý hiếm cần được bảo tồn vừa là một cách lưu giữ văn hóa dân tộc, vừa góp phần nâng cao chất lượng, thương hiệu, tạo điều kiện cho gà nhiều cựa Phú Thọ có cơ hội phát triển mạnh về số lượng, góp phần phát triển kinh tế cho các hộ dân khi đưa vào sản xuất hàng hóa với một thị trường tiêu thụ lớn, có giá trị kinh tế cao.